1- مقدمه

کمپاني تايواني Micro-Star International يا به اختصار MSI پيشرو در زمينه توليد مادربورد، کارت گرافيکي، نوت بوک، All in One، تبلت، سرور و ... از سال 1986 ميلادي کار خود را با شعار نوآوري و خلاقيت آغاز کرده و اولين مادربورد و نوت بوک با قابليت اورکلاک در جهان ساخت اين کمپاني خوشنام تايواني مي باشد. کمپاني MSI در ساليان اخير همواره بر کيفيت ساخت بالا و امکانان منحصربفرد محصولات خود تمرکز داشته است، از اين رو محصولات اين کمپاني به لطف تيم R&D هوشمندش خصوصا در حوزه مادربورد، کارت گرافيکي و نوت بوک هاي گيمينگ توانسته اند جايگاه مستحکم و درخور توجهي بين کاربران، گيمرها و اورکلاکرهاي حرفه اي کسب کنند و فضاي رقابت را بين برندهاي مختلف تنگ و تنگ تر کنند. امروزه در دنياي سخت افزار کسي نيست که با محصولات اين کمپاني آشنا نباشد. پيشرفت روز افزون اين کمپاني باعث شد تا در سال 2009 بعد از کمپاني ASUS و GIGABYTE به عنوان سومين کمپاني در زمينه توليد قطعات سخت افزاري قرار بگيرد.

در جريان مسابقات اورکلاکينگ MSI Master Overclocking Arena Grand Final 2008 بين کمپاني MSI و اورکلاکرهايي که در اين مسابقه حضور داشتند صبحتهايي درباره اين سري از کارتهاي گرافيک رد و بد شد. اورکلاکرها نيازهاي خود را براي اورکلاکينگ اعلام کردند و اين کمپاني براي اولين بار رده بسيار خاصي از کارتهاي گرافيک خود را در سال 2009 با نام Lightning به معناي "صاعقه" يا "آذرخش" توليد و روانه بازار ساخت که اولين عضو اين خانواده MSI N260GTX Lightning نام داشت. در حال حاضر سري Lightning خانواده بسيار کاملي از تمام کارتهاي گرافيک High-End زمان خود هستند و اگر نگاهي داشته باشيم به پيشينه هر يک از اين کارتهاي گرافيک متوجه خواهيم شد هر نسل نسبت به نسل قبل پيشرفت هاي قابل توجهي داشته. به جرات ميتوان گفت در کارتهاي گرافيک کمپاني هاي ديگر نميتوان چنين پيشرفتي را يافت و همين موضوع باعث شد تا سري لايتنينگ تا به امروز بي رقيب باشند. اين مسئله نه تنها در مورد کارتهاي گرافيک Lightning بلکه در مورد ساير رده هاي کارتهاي گرافيک اين کمپاني صدق ميکند و هدف کمپاني MSI از ساخت کارتهاي لايتنينگ شکستن رکوردهاي جهاني است که تا به امروز در اين امر موفق بوده تا آنجا که اورکلاکر مشهور گيگابايت، Hicookie نيز به موضوع اعتراف کرد.

در جديدترين بررسي فني کارت گرافيک باز هم اژدهاي سرخ کمپاني AMD را به صورت موشکافانه مورد تست و بررسي قرار ميدهيم اما اينبار اژدهای ما تغییر شکل داده و در قالب جنگنده ای از جنس صاعقه ظاهر شده است! اين کارت گرافيک يک نمونه کاملا غير رفرنس از کمپاني MSI با نام MSI Radeon R9 290X LIGHTNING است که تنها وجه اشتراک آن با نمونه رفرنس تراشه گرافيکي است!

2- AMD Radeon R9 290X

در تاريخ 25 ماه سپتامبر سال 2013 ميلادي کمپاني AMD براي اولين بار خانواده جديد کارتهاي گرافيکي رده دسکتاپ خود را با نام Radeon Rx معرفي کرد تا به کار Radeon HD پايان دهد. با اين معرفي تغيير اساسي در نامگذاري کارتهاي گرافيک جديد اين کمپاني صورت گرفت. خانواده Radeon Rx شامل 3 سري Radeon R7 ،Radeon R9 و Radeon R5 است و با کمي تامل ميتوان متوجه شد اين دسته بندي شبيه دسته بندي کمپاني nVIDIA براي کارتهاي گرافيک خود است که بعد از عوض شدن نام گذاري, براي مثال از GTX xxx براي کارتهاي گرافيک High-End خود استفاده کرد. کمپاني AMD نيز مشابه اين کار را انجام داد و همانند کمپاني nVIDIA براي شروع نامگذاري خانواده جديد از عدد 200 استفاده کرد. نسل جديد کارتهاي گرافيک کمپاني AMD شامل کارتهاي Radeon R9/R7/R5 2X0 ميباشد و به بعضي از آنها پسوند X افزوده ميشود که بيانگر XT در اسم رمز آنها است.
در تاريخ 24 اکتبر سال 2013 ميلادي کارت گرافيک Radeon R9 290X رسما توسط کمپاني AMD معرفي شد. GPU اين کارت گرافيک Hawaii نام دارد و مطمئنا شما را به ياد مجمع‌ الجزاير آتشفشاني هاوائي در آقيانوس آرام مي‌اندازد. همانطور که جزاير هاوائي از جزيره تاهايتي بسيار بزرگتر و باشکوه تر است اين موضوع در مورد تراشه Hawaii نسبت به تراشه Tahiti نيز صدق ميکند. دو عضو خانواده Hawaii را Hawaii Pro: کارت گرافيک Radeon R9 290 و Hawaii XT: کارت گرافيک Radeon R9 290X هستند. در واقع R9 290X عضو High-End سري 200 است.
رقيب اين کارت گرافيک کارتهاي Geforce GTX 780 و Geforce GTX TITAN از کمپاني nVIDIA هستند که باعث شد کمپاني انويديا براي حفظ برتري خود کارت گرافيک Geforce GTX 780 Ti را روانه معرفي و روانه بازار سازد. البته رقابت R9 290X و GTX780 Ti به گونه اي است که هيچ کدام برتري مطلقي نسبت به ديگري ندارند.

تراشه گرافيکي Hawaii همانند Tahiti بر مبناي معاري Graphic Core Next ساخته شده و داراي 6 ميليارد و 200 ميليون ترانزيستور با فناوري ساخت 28 نانومتر (28nm) است. اندازه سطح (Die Size) آن به 438 ميلي متر مربع ميرسد که نشان ميدهد با آنکه تعداد ترانزيستورهاي بکار رفته در Hawaii به ميزان 45 درصد افزايش يافته اما اندازه اين تراشه تنها 24 درصد بزرگتر شده. Hawaii XT داراي 176 واحد بافت گذاري (Texture) و 64 واحد رنگ ROP است.

همان طور که در تصوير بالا مشاهده ميکنيد اين تراشه داراي 4 پردازنده/موتور هندسي (Geometry processor) است که هر کدام 11 خوشه Compute Unit (خوشه واحد پردازش) دارند. اين خوشه ها در واقع همان GCN Compute Unit (واحد پردازش GCN) در کارتهاي گرافيک سري 7000 بوده و کاملا مشابه يکديگر هستند. پس در مجموع اين تراشه داراي 44 خوشه واحد پردازش است. هر يک از اين خوشه ها 64 پردازنده استريم دارد و در نتيجه تعداد پردازنده هاي استريم در Hawaii XT به 2816 عدد ميرسد يعني 38 درصد بيشتر از Tahiti XT.
اين تراشه همچين داراي 256 واحد ROP از نوع استينسل (Z/Stencil ROP Unit 256 )، دو موتور دوگانه هندسي (Dual Geometry Engines x2) که در بالا اشاره شد، دو موتور پردازش ناهمگام يا Dual Asynchronous Compute Engines) ACE)، شانزده بخش مديريت رندر (render backends)، حافظه نهان سطح دو به مقدار 1024 کيلوبايت در قالب 16 واحد 64 کيلوبايتي و 64 پيکسل خروجي (64Pixel Output) است.
اين کارت گرافيک داراي 4096 مگابايت حافظه گرافيکي از نوع GDDR5 با سرعت کلاک 1250 مگاهرتز است (از آنجايي که اين حافظه ها Quad rate هستند فرکانس موثر يا کاري آنها 4 برابر فرکانس واقعي يعني 5000 مگاهرتز است) و در کنار 8 واحد کنترلر حافظه 64 بيتي از نوع دو کاناله که مجموعا 512 بيت را تشکيل ميدهند، ميتواند پهناي باند 320.0GB/s رو فراهم کند. سرعت کلاک GPU اين کارت گرافيک 800 مگاهرتز است و در حالت توربو يا بوست به 1000 مگاهرتز ميرسد. همچنين سرعت واحد پيکسل زن (Pixle Filrate) و سرعت واحد بافت گذاري (Texture Filrete) به ترتيب 64.0GPixel/s و 176.0GTexel/s است و سرعت پردازش محاسبات رياضي نيز به 5.6 ترافلاپ (5.6 TFLOPS) ميرسيد. (30 درصد بيشتر از HD7970 Ghz Edition)
اين کارت گرافيک براي برقرار کردن ارتباط با مادربورد از گذرگاه PCI-E X16 نسخه 3.0 استفاده ميکند. البته تمام کارت هاي گرافيکي که از اين نسخه استفاده ميکنند در مادربوردهاي مبتني بر نسخه 2.0 نيز قابل استفاده هستند. API هاي قابل پشتيباني توسط اين کارت گرافيک شامل DirectX 11.2, Mantle ،OpenGL 4.3 هستند. سايه زن (SM5.0) و پردازش مستقيم نسخه 5 (DircetCompute5) از ديگر ويژگي هاي پشتيباني شده توسط اين کارت گرافيک هستند.
اين کارت گرافيک از فناوري منحصر به فرد AMD با نام Eyefinity پشتيباني ميکند با اين تفاوت که نسخه 2 اين تکلونوژي با کارت هاي گرافيک سري 7000 رادئون معرفي شد شما را قادر ميسازد طبق معمول از 6 مانيتور استفاده کنيد اما از سيستم صداي ديجيتال چند نقطه اي مجزا يا Discrete Digital Multi-Point Audio استفاده کنيد.
تکنولوژي هاي اين کارت گرافيک به همين جا ختم نميشود! اين کارت گرافيک از تکنولوژي هاي AMD PowerTune ،AMD ZeroCore ،AMD HD3D و AMD TrueAudio پشتيباني ميکند. البته کمپاني AMD براي کارتهاي R9 290 تکلونوژي جديدي از CrossFire را در نظر گرفته است به اين صورت که اگر شما قصد استفاده از چينش چند تايي با استفاده از اين سري کارتهاي گرافيک را داشته باشيد نيازي به هيچ گونه پل CrossFire نيست! حداکثر توان مصرفي اين کارت نيز 275 وات است.

3- بسته بندی و محتویات

کارت گرافيک ما داراي بسته بندي بزرگ، بسيار شکيل و زيبايي است بطوريکه وقتي براي اولين بار به بسته بندي کارت نگاه ميکنيد به معناي واقعي هيجان زده خواهيد شد! و اين حس را به شما القا ميکند که با کارت گرافيک بسيار قدرتمندي طرف هستيد.

پشت جعبه کارت گرافيک به برخي از ويژگي هاي اصلي آن مانند استاندارد Twin Bios ,Military Class 4، تکنولوژي superpipe، تکنولوژي Dust Removal و.... اشاره شده است که در قسمت هاي بعدي به بررسي تمامي آنها خواهيم پرداخت.

بعد از باز کردن کارتن کارت با يک جعبه بزرگ مشکي و کشويي مانند روبرو خواهيد شد. با باز کردن طبقه اول کارت را مشاهده ميکنيد که داخل پلاستيک مخصوصي است و در جاي خود قرار گرفته. طبقه پايين جعبه اصلي مخصوص متعلقات کارت گرافيک است.

متعلقات اين کارت نيز شامل دو کابل برق PCI-E از نوع 6 پين به 8 پين، يک کابل برق PCI-E Molex به 6 پين، يک کابل تبديل DVI-I به VGA، دفترچه راه اندازي کارت گرافيک، دفترچه مخصوصا کارتهاي لايتنينگ، گواهي Military Class IV،هيت سينک VRM براي زمان استفاده از LN2 و 3 کابل کابل V-Check Point است. در کل اين کارت گرافيک از بسته بندي بسيار زيبا و لوازم جانبي کاملي برخوردار است.

4- MSI Radeon R9 290X LIGHTNING

بعد از چک کردن محتويات با خارج کردن کارت گرافيک را از جاي خود کارت گرافيک بسيار زيبايي را مشاهده خواهيد کرد که به دو رنگ مشکي و زرد مزين شده است و در نگاه اول زيبايي فوق الاده آن نظر شما را کاملا جلب خواهد کرد! اولين چيزي که موجب تعجب شما خواهد شد طراحي کولينگ متفاوت اين کارت نسبت به ديگر کارتهاي گرافيک کمپاني MSI است. (از اين سيستم کولينگ تنها در دو کارت گرافيک MSI GTX780/Ti Lightning و کارت گرافيک مورد نظر ما استفاده شده است) مورد دوم حس بالا بودن کيفيت ساخت کارت و مورد سوم نيز وزن نسبتا سنگين کارت است!

در قسمت بالاي کارتهاي گرافيک AMD Radeon R9 290 / 290X يک سوئيچ قرار دارد که با استفاده از اين سوئيچ ميتوان از بايوس اول (Quiet Bios) که کارت را ساکت تر ميسازد يا بايوس دوم (Performance Bios) که کارت را با نويز بيشتري همراه ميکند استفاده نمود؛ در بررسي کارت گرافيک R9 290X Direct CUII چگونگي عملکرد و رفتار هر يک از اين بايوس ها را به طور کامل توضيح داديم، حال کمپاني MSI ترجيح داده اين سوئيچ را حذف کند که به معناي حذف هر دو بايوس است و بجاي آن بايوس هاي خود را بر روي کارت گرافيک نصب کند.
اين دو بايوس Original و LN2 دو نام دارند و همانطور که از نام آنها پيداست بايوس Original بايوس پيش فرض و بايوس LN2 براي زماني است که از خنک کننده نيتروژن مايع يا LN2 استفاده شود. بايوس اورجينال داراي 8 درصد اورکلاک کارخانه اي و 20 درصد محدوديت در توان تامين شده است که با قرار گرفتن سوئيچ روي حالت LN2 فرکانس ها به حالت ديفالت يا کارخانه اي برگشته، محدوديت توان حذف شده و OCP غير فعال ميشود (تا حدود غيرفعال ميشود نه کاملا) و جريان بيشتري آماده رسيدن به GPU است.

OCP مخفف Over Current Protection به معناي محافظ جريان بيش از حد است و نبود اين محافظ باعث ميشود ناگهان جريان بسيار بالا و غير قابل تحملي به GPU برسد که موجب سوختن آن ميشود. همچنين زماني که کارت تشخيص دهد بايوس اول از کار افتاده است به طور اتوماتيک بايوس دوم را فلش ميکند و کارت را با بايوس دوم راه اندازي ميکند. سوئيچ دستي بين دو بايوس از طريق اين دکمه انجام ميشود.

کمپاني MSI در قسمت جلوي کارت 3 کانکتور را در نظر گرفته است که براي اندازه ي گيري ولتاژ GPU، مموري و PLL در نظر گرفته شده است. اين ويژگي که از آن با نام V-Chek Point ياد ميشود اورکلاکرها را قادر ميسازد ولتاژ دقيق و لحظه به لحظه ي قسمت ها ذکر شده را اندازه گيري کنند. همان طور که در ابتدا گفتيم کابل هايي براي اين کار در محتويات جعبه کارت موجود است.

اين کارت گراقيک براي تغذيه کامل به دو اتصال گر برق 8 پين و يک 6 پين نياز دارد که در مجموع به همراه 75 واتي که از طريق گذرگاه PCI-E دريافت ميکند 450 وات برق براي اين کارت تامين ميشود. در صورت لزوم اين کارت گرافيک ميتواند ولتاژ بيشتري را نيز تامين نمايد. در حالت عادي 2 اتصالگر 8 پين فعال بوده و 6 پين از مدار خارج است، در اين حالت 375 وات در اختيار کارت گرافيک ميتواند قرار گيرد.

در حالت اورکلاک 6 پين به ميان آمده و با اعمال ولتاژ بيشتر توان کارت گرافيک را به 450 وات افزايش ميدهد. قابل ذکر است از اين اتصالگرها، 6 پين و 8 پين که در کنار آن قرار دارد براي GPU و اتصالگر دوم 8 پين به طور مشترک براي GPU و مموري در نظر گرفته شده است. نکته ديگر اين است که اگه در حالت بايوس نرمال اتصال گر 6 پين را وصل کنيد کارت گرافيک سيستم شما روشن نميشود! زيرا اتصال گر 6 پين زماني فعال ميشود که کارت گرافيک در حالت بايوس LN2 قرار دارد، چنانچه قصد استفاده از اين اتصالگر را نيز داريد زمانيکه که سيستم خاموش است بايوس کارت را در حالت LN2 داده، اتصالگر 6 پين را وصل کرده و بعد از آن ميتوانيد سيستم خود را روشن کنيد.

در پشت PCB درست پايين قسمتي که اتصالگرهاي برق برد لحيم شده اند، 3 عدد LED قرار دارد که به ترتيب از بالا به پايين به رنگ هاي قرمز، آبي و زرد در مي آيند. قرمز زماني روشن ميشود که برق کافي به کارت گرافيک نرسد، آبي زماني که کارت عملکرد عادي دارد و زرد زماني روشن ميشود که کارت گرافيک در حالت اورکلاک قرار دارد. از آنجايي که اين کارت به رنگ مشکي و زرد است، روشن شدن LED زرد رنگ به نشانه اورکلاک يک نوع هماهنگي محسوب ميشود!
همپچنين در پشت PCB کارت دقيقا پشت VRM قسمت GPU کارت 12 عدد LED با چينشي مانند چينش چوک ها اين قسمت قرار دارد. زماني که هر کدام از آنها روشن باشد به اين معناست که فاز مورد نظر فعال است. در طول تست هاي ما تمام LED ها روشن بود که نشان ميدهد اين کارت گرافيک برخلاف GTX780 Lightning که قبلا بررسي کرده بوديم از تکنولوژي APS کمپاني MSI بهره نميبرد.

براي اين کارت گرافيک در نهايت 4 خروجي تصوير در نظر گرفته شده که تقريبا کامل هستند. خروجي هاي تصوير اين کارت گرافي شامل دو پورت DVI-D از نوع Dual-link، يک پورت HDMI نسخه 1.4a و يک پورت DisplayPort نسخه 1.2 است.

کمپاني MSI براي محافظت از پورت هاي DVI-D اين کارت گرافيک پروتکشن ESD قرار داده است. ESD مخفف ElectroStatic Discharge به معناي "تخليه الکترو استاتيکي" پديده اي لحظه اي و ناگهاني از جريان الکتريکي است. بهتر است ESD را اينطور بيان کنيم که گذر جريان الکتريکي ناخواسته اي است که ممکن است به وسايل الکترونيکي آسيب بزند. کمپاني MSI با قرار دادن اين پروتکشن که در تصوير زير با علامت زرد رنگ مشخص شده اند ولتاژ گذرا را که ممکن است به پورت هاي DVI برسد به اصطلاح سرکوب ميکند!

5- سيستم خنک کننده (قسمت اول)

حال ميرسيم به سيستم کولينگ اين کارت گرافيک, جايي که حرفهاي بسياري براي گفتن درباره آن دارد و قصد داريم به صورت موشکافانه آن را بررسي کنيم. کمپاني MSI براي اولين بار از نام تجاري Tri Frozer در کارت گرافيک GTX 780 LIGHTNING خود که پیش تر بررسی کرده بودیم استفاده نمود و حال صاعقه جديد خود را که به عمليات خنک سازي بسيار بالايي نياز دارد به اين خنک کننده تجهيز کرده است. Tri Frozer از آخرين خنک کننده نسل قبلي اين کمپاني، Twin Frozer IV Advanced بسيار بزرگتر و قدرتمندتر است و حتي از Tri Frozer بکار رفته در کارت گرافيک GTX 780 LIGHTNING اين نيز بزرگتر است(!) که نشان ميدهد R9 290X به کولر قدرتمند تري نياز دارد. اين سيستم خنک کننده داراي ظرفيت خنک کنندگي 550 وات است و بدين معناست که ميتواند دماي کارت را زماني که توان مصرفي آن به 500 وات ميرسيد نيز ميتواند مهار کند!

کمپاني MSI هيچ گاه به توليد کولرهاي 3 اسلاته علاقمند نبوده و در هيچ کدام از کارتهاي گرافيک خود از کولري با اين طراحي استفاده نکرده، حتي Tri Frozer بکار رفته در کارت GTX 780 LIGHNING اين کمپاني 2 اسلاته طراحي شده اما اينبار هيت سينک بکار رفته در خنک کننده اين کارت به نظر ميرسد به ميزان قابل توجهي قطور تر است! به طوري که ميتوان طراحي خنک کننده را تقريبا 3 اسلاته ناميد ولي در عمل 3 اسلات از فضاي مادربورد را اشغال ميکند. با شناختي که از کمپاني MSI داريم مطمئنا اين طراحي لازم بوده و با کارايي بيشتر در خنک سازي همراه است.

اين سيستم کولينگ طوري طراحي شده است که تمام PCB يا بورد کارت گرافيک را بپوشاند و تمام قسمت ها را خنک سازد. اگر از کنار به اين کارت نگاه کنيد، PCB را مشاهده ميکنيد که بين چندين لايه به اصطلاح گير افتاده است و راهي براي فرار ندارد!

سيستم کولينگ اين کارت داراي 3 فن قدرتمند با 2 کنترلر PWM است. فن ها هاي دو طرف کارت 90 ميليمتري و فن وسطي نيز 80 ميليمتري است. PWM اول وظيفه کنترل فن اول و سوم (فن چپ و راست) و PWM دوم وظيفه کنترلر فن وسط را دارد. فن اول يا چپ به سنسور GPU، فن دوم به سنسور PWM کارت و فن سوم به سنسور پاور (در قسمت بعدي توضيح خواهيم داد که منظومان چيست) متصل است.

فن هاي اين سيستم کولينگ مانند قبل از تکنولوژي هايي مانند Propeller Blade بهره ميبرند؛ به اين معني که پره هاي فن پروانه اي شکل هستند و ميتوانند 20 درصد جريان هوا رو افزايش دهند که همين موضوع باعث ميشود کارايي اين خنک کننده بالاتر برود. همچنين براي اينکه گرد و غبار وارد کارت گرافيک نشود از تکنولوژي Dust removal استفاده شده که باعث ميشود گرد و غبار وارد کارت نشود و عمليات خنک سازي بهتر انجام ميشود. اساس اين تکنولوژي به اين صورت است که فن ها 30 ثانيه به صورت معکوس چرخيده و 30 بعد را به صورت عادي ميچرخند، در واقع فن هاي اين کارت ميتوانند به هر دو طرف چرخش کنند. همچنين اين فن ها ميتوانند Airflow يا جريان هوا را کنترل کنند و طوري چرخش کنند تا جريان هوايي به سمت هيت پايپ ها منحرف شود و در اتلاف جريان هوا صرفه جويي شود.

6- سيستم خنک کننده (قسمت دوم)

با استفاده از برنامه MSI VGA Fan Control ميتوانيد فن ها را به خوبي مديريت کنيد که مانند Tri Frozer براي اولين در کارت گرافيک GTX780 LIGHTNING ديده شد.

اگر به قسمت بالاي کارت دقت کنيد کلمه LIGHTNING را مشاهده خواهيد کرد که بر روي خنک کننده هک شده است. اين تنها يک کلمه هک شده نيست بلکه در واقع زير اين هکاهي زيبا LED هايي وجود دارد که به رنگهاي سبز، آبي و قرمز در مي آيند. اگر به ياد داشته باشيد گفتيم فن سمت راست يا سومي به سنسور پاور مجهز است؛ به اين معناست که از اين طريق اگر کارت در حالت Idle باشد مصرف آن کمتر از 150 وات است، در اين حالت اين نوشته به رنگ سبز در خواهد آمد. اگر در حالت انجام بازي هاي سبک باشيد مصرف کارت بين 150 تا 210 وات است و رنگ آن به آبي تغيير پيدا ميکند. اگر در حالت اجراي بازي سنگين و اورکلاک باشيد مصرف کارت بيشتر از 210 آن و رنگ اين نوشته به قرمز در مي آيد. البته در تست هاي انجام شده توسط ما اين رنگ سبز بود يا قرمز بود و آبي خيلي کم ديده ميشد.

با جدا کردن سيستم کولينگ از کارت خنک کننده کارت را دقيقتر مورد بررسي قرار ميدهيم. اين سيستم کولينگ داراي 6 هيت پايپ (لوله هاي انتقال حرارت) است. 4 عدد از اين پايپ ها 6 ميليمتري، براي انتقال حرارتي کارامد و 2 عدد ديگر از نوع 8 ميليمتري هستند تا پراکندگي حرارت را به حداکثر برسانند. همچنين اين پايپ ها مسي بوده و با روکشي از جنس فلز نيکل براي جلوگيري از زنگ زدگي پوشانده شده اند.

بين GPU و هيت پايپ ها نيز يک پليت با سطحي وسيع قرار دارد تا عمليات انتقال حرارت از GPU به هيت پايپ هر چه بهتر و سريعتر انجام شود. جنس اين پليت نيز مسي بوده و با فلز نيکل پوشيده شده است.

طراحي هيت سينک اين سيستم کولينگ کاملا متفاوت نسبت به توئين فروزر است و به جاي يک تکه بودن به دو تکه تغيير پيدا کرده است اما اين فقط ظاهر ماجراست و در عمل هيت سينک اين کولينگ نسبت به قبل با وجود اينکه دو تکه است بسيار قطور است و با يک مقايسه ساده به اين پي خواهيد کرد که هيت سينک اين کولينگ در عمل دو برابر شده است. هيت سينک آن حتي نسبت به Tri Frozer کارت GTX780 اين کمپاني باز هم بزرگتر است! که اين موضوع به تنهايي کمک شاياني به عمل خنک سازي ميکند. هيت سينک اين کولينگ با آنکه دو تکه است اما تمامي پايپ ها به جز يکي از پايپ هاي 6 ميليمتري که فقط در قسمت پليت است، طوري قرار گرفته اند که به هر دو تکه اتصال دارند. اين موضوع باعث ميشود گرما به درستي بين هيت سينک ها تقسيم شود.

همچنين حالت هيت سينک ها از افقي به عمودي تغيير پيدا کرده. به اين معنا که گرماي به جاي اينکه از دو طرف کارت خارج شود از قسمت بالا و پايين کارت خارج ميشود، اين موضوعي بود که يک ايراد در خنک کننده Direct CUII به شمار ميرفت، اما کمپاني MSI سيستم کولينگ خود را طوري طراحي کرده است که راه هيت سينک ها باز باشد تا هوا گرم بتواند کاملا از بالا و پايين کارت خارج شود. البته موضوع به اين سادگي نيست و در قسمت هاي بعدي درباره چگونگي خروج هوا توضيح خواهيم داد.

تمام قسمت PCB اين کارت توسط هيت سينک سيني شکل بزرگي که روي آن قرار گرفته است خنک ميشود. اين هيت سينک ميتواند تمامي قسمتهاي حساس مانند مدار VRM هاي GPU و Memory، تمامي IC هاي بکار رفته در سطح PCB که از خود مقداري حرارت توليد ميکنند و ديگر قسمت هاي PCB را خنک ميسازد.

پشت PCB کارت نيز توسط هيت سينک سيني شکل بزرگ ديگري با 14 نقطه اتصال پويشيده شده که گرماي توليد توسط پشت PCB را دفع کند تا دماي PCB در حد پاييني باشد.

اگر بخاطر داشته باشد در ابتدا گفتيم که در لوازم جانبي اين کارت هيت سينکي براي حالت LN2 در نظر گرفته شده است. اورکلاکرهاي حرفه اي براي اکستريم اورکلاکينگ بعد از باز کردن کارت خود آن را با روش هاي مختلفي مانند استفاده از خمير هاي مخصوص عايق بندي ميکنند تا PCB کارت خيس نشود و مشکلي براي انها بوجود نيايد اين عايق سازي معمولا در دو طرف GPU انجام ميشود و تا قبل از قسمت VRM کارت ادامه دارد که براي خنک کردن مدار تغذيه از يک فن معمولا قدرتمند و پر سر و صدا استفاده ميکنند. اما کمپاني MSI با قرار دادن اين هيت سينک به اورکلاکرها اين اجازه را ميدهد که بعد از باز کردن هيت سينک ها و عايق سازي با قرار دادن اين هيت سينک مداز تغذيه کارت را خنک سازند! موردي که در کارت گرافيک GTX780 LIGHTNING نيز ديده شد.

7- نمای نزدیک (قسمت اول)

حال نگاهي ميکنيم به تراشه Hawaii XT؛ اين تراشه ساخت کشور تايوان است و همان طور که گفتيم فرکانس آن در حالت عادي 800 و در حالت Turbo نيز 1000 مگاهرتز مي باشد. اما از آنجايي که کارت گرافيک مورد نظر ما به ميزان 8 درصد اورکلاک شده است فرکانس آن به 1080 مگاهرتز به صورت ثابت است و خبري از فرکانس عادي و توربو نيست.

چيپ هاي مموري بکار رفته در اين کارت گرافيک بر خلاف نمونه رفرنس که از چيپ Elpida بهره ميبرد، ساخت کمپاني Samsung به شماره K4G20325FC-HC03 است! اين نکته ميتواند باعث خوشحال اورکلاکر ها شود زيرا چيپ هاي الپيدا قابليت اورکلاک خوبي ندارند اما چيپ هاي سامسونگ بهترين گزينه براي اورکلاک مموري کارتهاي گرافيک است. کمپاني MSI ميتوانست چيپ هاي Hynix را براي اين کارت گرافيک انتخاب کند اما متاسفانه يا خوشبختانه! بعضي از کارخانه هاي کمپاني Hynix در جريان آتش سوزي نابود شد که خبر خوشحال کننده اي نيست، اما از انجايي که انتخاب بيشتري براي کمپاني MSI وجود نداشت از مموري هاي ساخت سامسونگ در اين کارت گرافيک استفاده شد. فرکانس مموري اين کارت مانند نمونه مرجع 1250 مگاهرتز (5000 مگاهرتز فرکانس کاري يا موثر) است.

GPU به همراه 16 چيپ مموري کارت در اطراف آن:

8- نمای نزدیک (قسمت دوم)

حال ميرسيم به بررسي مدار رگلاتور يا VRM اين کارت گرافيک (VRM مخفف Voltage regulator module به معناي سيستم مديريت توان) که يکي از مهمترين قسمت هاي کارت گرافيک است و کمپاني MSI براي کارتهاي لايتنينگ هميشه سعي کرده در اين قسمت نهايت توانايي خود را به خرج دهد چرا که ماموريت اين کارتهاي گرافيک شکستن رکوردهاي جهاني است و براي اين کار بايد تا دندان مسلح باشند!

وقتي کولينگ کارت را از آن جدا کنيد و هيت سينک بزرگ سيني شکل را از روي بورد برداريد ناخواسته با نگاه کردن به مدار تغذيه و بورد کارت به کيفيت ساخت بسيار بالاي ادوات بکار رفته در آن پي خواهيد برد که اگر غير از اين بود جاي تعجب داشت زيرا در ساخت اين PCB ها بهترين قطعات ممکن بکار ميروند.

کمپاني MSI در ساخت کارتهاي گرافيک Lightning تمامي بورد را از اول طراحي ميکند و PCB اين کارتهاي گرافيک هميشه نسبت به بورد مرجع طول و عرض بيشتري دارند زيرا براي ساخت PCB آنها نياز به فضاي بيشتري براي قرار دادن تمام قطعات است. قطعات الکترونيکي بکار رفته در ساخت بورد اين کارت که از استاندارد نظامي سطح 4 يا Military Class IV برخواردار هستند شامل New SFC , Dark Solid Cap , CopperMOS و Hi-c Cap ميباشند و کارايي آنها در شرايط بسيار سخت کاري تضمين شده است و از پاس کردن 7 تست بسيار سنگين شوک دماييT، تست رطوبت، تست لرزش، تست فشار کم، تست دماي بالا، تست دماي پايين و تست شوک استاندارد MIL-STD-810G را از سازمان دفاع ايالات متحده آمريکا دريافت ميکنند.

مدار تغذيه اين کارت از نوع 2+3+12 فاز است (1+2+5 فاز در نمونه رفرنس!) از اين تعداد 12 فاز براي GPU، سه فاز براي مموري و دو فاز براي قسمت PLL در نظر گرفته شده. مدار تغذيه بسيار قدرتمند اين کارت گرافيک قادر است 500 آمپر جريان خروجي رو تامين کند که بسيار بيشتر از نمونه رفرنس است!

(PLL مخفف Phase Locked Loop هست. اين مدار يک فاز بسته است که وظيفه اون يکسان سازي فرکانسهاي توليد شده در فازهاي ديگه هست. اين مدار ميتواند کمک شاياني به برقراري و يکدست شدن فرکانسهاي توليدي در فازهاي هسته و حافظه هاي کارتهاي گرافيک کند. البته اگر در اين مدار، توان اسلات PCI-E (که 75 وات است) را هم در بر گرفته باشد، قطعا مي تواند در يکسان سازي و در اختيار گذاشتن توان اين اسلات با فازهاي مدار رگولاتور هم سهيم باشد. همونطور که ميدانيد، نمونه مدار PLL رو هم ميشود در مادربردها (يکسان سازي فرکانسهاي توليد شده فازهاي رگولاتور ولتاژ مادربرد جهت ارائه به پردازنده) پيدا کرد. )

-New SFC يا Super Ferrit Choke به چوک هاي جديدي گفته ميشود که در مدار تغذيه اين کارت به کار رفته است. چوک هايي با هسته فريت، 30% ظرفيت جريان بيشتر و 20% بازدهي انرژي بهتري نسبت به چوک هاي متداول و پايداري بهتر جريان برق در هنگام اورکلاکينگ.

- Hi-C Cap کوتاه شده عبارت Highly-Conductive Capacitor به خازن هايي با با رسانايي بالا گفته ميشود که هسته آنها فلز بسيار نادر تانتاليوم است که به سختي يافت ميشود و پايداري فوق الاده اي را به همراه دارد. اين خازنها رسانايي فوق الاده بالايي دارند و قدرت GPU را تثبيت کرده که باعث ميشود اورکلاکينگ بهتر شود. براي درک بهتر موضوع بايد گفت از اين خازن ها در شاتل هاي فضايي و ماهواره ها استفاده ميشود!

- Dark Solid Cap به خازنهاي جامد بکار رفته در PCB اين کارت گرفته ميشود با اين تفاوت که سطح کدري دارند. اين خازنها از هسته آلومينيومي تشکيل شده اند و پوشش ويژه اي براي حفاظت در برابر زنگ زدگي دارند. عمر بسيار مفيد آنها 10 سال است! همچنين اين خازنها ضد انفجار هستند و دماي پاييني دارند. اين خازن ها همچنين ريپل بسيار پايين و کارايي بالاتري دارند.

- CopperMOS به ماسفت هاي طلايي اين کارت گفته ميشود. از اين ماسفت ها در مدار رگلاتور مموري اين کارت گرافيک استفاده شده که ماسفتهاي خاص مسي هستند. اين مطوري طراحي شدند که از خنک کننده دو طرفه بهره ببرند و کارايي در خنک کنندگي را به بهترين شکل بالا ببرند. همچنين 2 برابر ظرفيت جريان بيشتري نسبت به ماسفت هاي رايج دارند و 20 درصد نسبت به ماسفت هاي معمولي خنکتر هستند.

حال به سراغ IC ولتاژ کنترلر GPU ميرويم.اين IC يکي از مهمترين IC هاي کارت گرافيک است و نقش بسيار مهم و حياتي در کارت گرافيک دارند.اين تراشه ساخت کمپاني International Rectifier بوده و مدل دقيق آن IR 3567B است، همان کنترلر ولتاژي که در نمونه رفرنس اين کارت گرافيک ديده شده که باعث ميشود نرم افزارهاي اورکلاکينگ زيادي بتوانند آن را شناسايي و اقدام به افزايش ولتاژ GPU کنند. کمپاني MSI با در نظر گرفتن با کيفيت بودن اين IC تصميم به عوض کردن آن نگرفته است. همچنين وظيفه کنترل ولتاژ مموري به عهده يکي ديگر از IC هاي ساخت کمپاني International Rectifier است.

9- سیستم تست

حال زمان آن رسيده تا کارت گرافيک را به صورت عملي مورد آزمون قرار دهيم. قبل از هر چيز ابتدا توضيحاتي ميدهيم در مورد سيستم تست, بنچمارک هاي مورد نظر, شرايط و نحوه انجام تست ها.

سيستم تست بر مبناي پلتفرم Ivy-Bridge از سوکت 1155 است و از مادربورد Z77 کمپاني MSI با نام دقيق MSI Z77A-GD65 استفاده شده. پردازنده نيز INTEL Core i7 3770K است و فرکانس آن با قرار دادن ضريب روي 44 به 4400 مگاهرتز رسيده است. دليل اين کار بر طرف کردن گلوگاه براي برخي کارتهاي گرافيک High-End است البته باز هم براي برخي کارتهاي گرافيک به طوري کامل بر طرف نخواهد شد اما مرز گلوگاه با اعمال اورکلاک روي پردازنده بالاتر ميرود.

براي حافظه اصلي (رم) از دو ماژول دو گيگابايتي Transcend AxeRam 2400 MHz استفاده کرديم. بر اساس پروفايل XMP فرکانس 2400 مگاهرتز با ولتاژ 1.65 ولت و زمان تاخير (تايمينگ) 28-11-12-10 قابل دسترس است. در طول تمام تست ها پروفايل XMP فعال است تا در بازي هايي که نياز به فرکانس بالاي رم دارند مشکلي از اين بابت وجود نداشته باشد.

در هر تست براي مقايسه نتايج از دو تا چند کارت گرافيک هم رده استفاده ميکنيم تا در نهايت مقايسه درستي به عمل آوريم. رقباي کارت گرافيک مورد نظر MSI R7970 LIGHTNING به جهت مقايسه کارايي نسبت به نسل قبل و GIGABYTE Geforce GTX 780 Windforce 3X OC به عنوان نماينده اي از کمپاني رقيب در تست ها حضور خواهند داشت. همچنين از کارت گرافيک MSI GTX780 LIGHTNING در تست ها استفاده شد.

پاور قدرتمند Thermaltake ToughPower Grand 1200W وظيفه برق رساني به اين سيستم را بر عهده دارد و به خوبي جوابگوي کارتهاي High-End در حالت SLI/CrossFire است. هارد ديسک 250 گيگابايتي Hitachi و کولر پردازنده قدرتمند Thermaltake Frio Advanced قطعات ديگر سيستم تست ميباشند.

سيستم عامل ما Microsoft Windows 7 Ultimate 64bit SP1 بوده و درايور nVIDIA Forceware 320.49 Desktop براي کارت گرافيک GIGABYTE GTX780، درايور Forceware 327.23 Desktop براي کارت گرافيک GTX780 LIGHTNING و درايور هاي AMD Catalyst 13.1/14.4 به ترتيب براي کارتهاي گرافيک MSI R7970 Lightning و MSI Radeon R9 290X LIGHTNING در نظر گرفته شده. درايور کارت گرافيک ما آخرين درايور موجود است.

بنچمارک ها نيز به شرح زير است:

3DMark Vantage
 3DMark 11
 HWBot Unigine Heaven
 Crysis Warhead
Batman Arkham City
Hitman Absolution
 Dirt 3
 Lost Planet 2

همانطور که ملاحضه ميکنيد در اين قسمت از 8 بنچمارک استفاده خواهيم کرد. ابتدا 3 عدد از سنگينترين بنچمارک هاي موجود براي کارت گرافيک را اجرا ميکنيم, اين بنچمارک ها بهترين گزينه براي تست کارتهاي گرافيک در بين بنچمارک هاي کمپاني Futuremark هستند. شما نيز پس از دريافت فايل حاوي آنها ميتوانيد به نصب و اجراي هر کدام بپردازيد. البته در 3DMark Vantage فقط 4 تست اول اجرا ميشود و تست هاي آپشنال حذف گرديده تا شرايط استاندارد باشد.

بعد از بنچمارک ها به سراغ تست کارتهاي گرافيک در محيط بازي ها ميرويم تا ببينم نتايج گرفته شده تا چه حد صحيح است؟! براي اجرا تست در محيط گيم ابتدا هر کدام از بازي ها را نصب کرديم و سپس با استفاده از قسمت بنچمارک در خود بازي يا با استفاده از نرم افزار جانبي تست ها را اجرا کرديم. تمامي گيم هاي تست شده يا سنگين هستند و يا بسيار سنگين و در بين آنها تنها بازي Dirt 3 کمي سبک است و نياز به سيستم چندان قدرتمندي نيست. بجز Crysis WH که از نسخه دهم Direct X استفاده ميکند بقيه گيم نسخه يازدهم هستند. وضوح تصوير نيز 1920 در 1080 پيکسل انتخاب شده زيرا Full HD استانداردي براي اجراي تست هاي محيط گيم است.

از بازي هاي نام برده شده Crysis HW, Batman Arkham City, Lost Planet 2 براي کارت هاي گرافيک کمپاني nVIDIA و بازي هاي Hitman: Absolution, Dirt 3 نيز براي کارتهاي گرافيک کمپاني AMD  بهينه سازي شده اند. دور فن کارت گرافيک نيز در طول تمام تست ها اتوماتيک است.

مشخصات کارت گرافيک از زبان GPU-Z:

10- 3DMark vantage

3DMark Vantage، يکي از نسخه هاي نرم افزار محبوب 3DMark، ساخت شرکت Futuremark مي باشد. اين نرم افزار که در زمان Microsoft Windows Vista و در سال 2008 ميلادي عرضه شد، داراي تست هايي مبتني بر Microsoft DX10 بوده که مي توانست ملاک مناسبي براي اندازه گيري توانايي کارت هاي گرافيکي زمان خود باشد. با وجود گذشت سال ها، اين نرم افزار کماکان يکي از مهم ترين تست هاي مبتني بر Direct X10 محسوب مي شود.
براي محاسبه Graphics Score، اين نرم افزار داراي دو تست نسبتا طولاني Jane Nash و Calisto است که نور پردازي و سايه زني فوق العاده زيبايي دارند. تست هاي پردازنده اين نرم افزار شامل AI Test و Physics Test مي باشد. اين تست ها بخوبي هسته ها و رشته هاي پردازنده استفاده کرده و دارا بودن قابليت Hyper Threading مزيت بزرگي براي آن به شمار مي رود. تست Physics اين نرم افزار تحت تاثير فناوري Physx کمپاني Nvidia امتياز بالاتري کسب مي کند. به دليل يکسان بوده شرايط، فناوري Physx  را در صورت محيا بودن، غير فعال مي نماييم.
با توجه به تاثير 25 درصدي امتياز پردازنده در امتياز نهايي و تاثير فرکانس پردازنده بر Graphics Score اين نرم افزار علي الخصوص براي کارت هاي گرافيکي High-End، امتياز هاي Graphics Score و CPU Score را بصورت مجزا قرار مي دهيم. کليه تست ها در حالت Performance انجام شده اند.

اگر به نتایج دقت کنید، متوجه خواهید شد نمونه لایتنینگ کارت گرافیک GTX780 امتیاز بالاتری نسبت به نمونه گیگابایت گرفته است و امتیاز گرافیک ما چیزی ما بین این دو کارت گرافیک است. نمونه لایتنینگ دارای اورکلاک کارخانه ای تا حدی که در حد یک کارت گرافیک GTX780 Ti میباشد، پس نمونه گیگابایت را میتوانیم کارت گرافیک 780 با اندکی اورکلاک و نمونه لایتنینگ رو 780 Ti در نظر بگیریم؛ کارت مورد نظر ما با در نظر گرفتن این موضوع و اینکه کمی اورکلاک شده است امتیاز خوبی رو از خود به جای گذاشته و کمتر از 1 درصد با کارت گرافیک GTX780 Lightning اختلاف دارد.

11- 3DMark11

مدت اندکي پس از عرضه DirectX 11 از سوي کمپاني معظم Microsoft، شرکت Futuremark نرم افزار محبوب 3DMark را با نام 3DMark 11 منتشر نمود. اين نسخه نرم افزار 3DMark داراي چهار تست گرافيکي 30 ثانيه با نام هاي Deep Sea 1، Deep Sea 2، High Temple 1 و High Temple 2 بوده که به خوبي از Volumetric Illumination و Tessellation بهره مي برند.
تست Physics اين نرم افزار نيز داراي گرافيک بسيار ساده اي بوده که هر گونه تاثير GPU را به حداقل ممکن مي رساند. اين تست شديدا تحت تاثير فرکانس و کارايي حافظه سيستم بوده و از تمامي هسته هاي پردازنده و قابليت Hyper Threading پشتيباني مي کند.
اين نرم افزار تست جديدي به عنوان Combined را عرضه نمود که توانايي سيستم را در پردازش هم زمان Physics و صحنه هاي سنگين گرافيکي را اندازه گيري مي کند.
تست هاي اين نرم افزار را در حالت Performance اين نرم افزار انجام مي دهيم. در اين حالت با توجه به تاثير 15 درصدي امتياز Physics و 10 درصدي امتياز Combined، امتياز ها را بصورت جداگانه قيد خواهيم کرد. يکي از مزيت هاي بزرگ اين تست وابستگي بسيار ناچيز Graphics Score به پردازنده مي باشد.

در این تست کارت گرافیک 290X Lightning امتیاز بسیار خوبی را کسب میکند و با اختلاف 11 درصد از کارت گرافیک 780 لایتنینگ سبقت میگرد؛ این در حالی است که اختلاف با کارت گرافیک 780 گیگابایت به 19 درصد میرسد! نباید فراموش کرد که کارت های گرافیک جیفورس با استفاده از درایورهای جدید که حاوی تنظیمات LOD میباشند امتیاز خوبی را نسبت به رقیب خود کسب میکنند، اما در برابر کارت گرافیک ما حتی این تنظیمات نیز کمکی به آنها نکرد! این تنظیمات برای تست 3DM Vantage نیز کاربرد دارد.

12- HWBot Unigine Heaven

تست بعدی Unigine Heaven است که با استفاده از نرم افزار ساخت HWBot می توان امتیاز دقیقی برای کارت گرافیک بدست آورد. این تست سنگینترین تست برای کارت های گرافیک است و فشار مضاعفی بر کارت گرافیک وارد میکند که یکی از دلایل آن رزولیشن بالای آن است.هر چقدر رزولیشن تست بیشتر باشد فشار وارده بر کارت بیشتر میشود. نکته دیگر در این مورد این تست استفاده بسیار کم از پردازنده است و بیش از 98 درصد نتیجه نهایی به کارت گرافیک وابسته است و تنها 2 درصد حتی کمتر به پردازنده وابسته است. اما در مورد این کارت گرافیک میتوان گفت 10 درصد از نتیجه نهایی به پردازنده وابسته است زیرا GPU قدرتمند آن به پردازنده قدرتمندی نیاز دارد.

در این تست هیچ چیز به کمک کارتهای گرافیک نمی آید و نمیتوان از هیچ گونه تنظیمات خاص در درایورها استفاده کرد. میتوان گفت این تست بهترین گزینه برای تست کارتهای گرافیک است چون کاملا بی طرفانه عمل میکند! اختلاف کارت گرافیک ما با کارت 780 لایتنینگ به 5 درصد و با کارت 780 گیگابایت به 16 درصد میرسد!!

13- Crysis Warhead

با شنيدن نام بازي Crysis WH بدون شک ياد صحنه هاي گرافيکي بالا و جزئيات بسيار دقيق, نفس نفس زدن کارتهاي High-End و نرسيدن به فريم ريت مطلوب ميوفتيم، اما زمان زيادي از اين بازي هيجان انگيز ميگذرد. بازي CRYSIS WH يکي از نادر ترين بازي هايي بود که در سال 2008 منتشر شد و از موتور گرافيکي قدرتمند CryEngine 2 بهره مند بود، طراحي و ساخت بازي در دستان شرکتCrytek قرار داشت که خودشان نيز طراحي موتور گرافيکي را به عهده داشتند، در کنار گرافيک سنگين و زيباي بازي, موسيقي متن بازي نيز در آن زمان بسيار مورد توجه قرار گرفت و تنها بازي قدرتمندي بود که فقط براي پلتفورم PC عرضه شد و بعد ها براي کنسول ها نيز منتشر گرديد، اين بازي از دايرکت ايکس نسخه 10 استفاده ميکند و از نرم افزار FBWH Bench tool براي تست گرافيکي استفاده کرديم. مرحله مورد نظر براي تست Ambush نام دارد, همچنين تنظيمات در حالت Enthusiast قرار دارد و AA نيز غيرفعال گرديد.

در اولین تست در محیط بازی امتیاز خوبی را از کارت گرافیک 290X شاهد هستیم. فریم کسب شده با کارت 780 لایتنینگ در یک سطح است و با کارت 780 گیگابایت 5 فریم معادل 4 درصد در این تست اختلاف دارد.

14- Batman Arkham City

تست بعدي بازي زيباي Batman Arkham City است که توسط Rocksteady Studios ساخته شده است، سال توليد اين بازي 2011 ميباشد. اين بازي نيز بر مبناي DirectX11 است و از موتور گرافيکي Unreal Engine 3 براي به رخ کشيدن گرافيک و جزئيات بهره مند است، تماي سري هاي بازي BATMAN از nVIDIA Physx نيز پشتيباني ميکند که باعث ميشود فيزيک بازي از بار پردازنده برداشته شده و قويتر شود و بجاي پردازنده, کارت گرافيک اين وظيفه را بر دوش گرفته که اين موضوع باعث افزايش فريم ميشود اما براي اينکه شرايط عادلانه باشند گزينه Physx خاموش و AA نيز غير فعال گرديده است. چارت دوم مربوط به تنظیمات یکسان اما با فعال کردن MSAA به میزان 8X است.

در این تست کارت گرافیک مورد نظر از کارتهای 780 لایتنینگ و 780 گیگابایت به ترتیب 7 و 3.5 درصد عقب میماند. 

با فعال شدن 8X MSAA فریم کسب شده به میزان 24 فریم معادل 21 درصد کاهش میباشد، که مقدار قابل توجهی است. البته با فعال کردن این تکنینک که نوعی پیشرفته تر از تکنیک تصحیح خطوط ناصاف یا AA است تصاویر بهتر و واقعی تر بنظر میرسند. جای هیچ گونه نگرانی نیست زیرا 112 بسیار زیاد است و چشم انسان قادر به دیدن و درک بیش از 60 فریم نیست. 60 فریم برای اجرای یک بازی روانترین حالت ممکن است پس با خیال راحت تنظیمات را میتوانید به بالاترین حد ممکن افزایش دهید.

15- Hitman: Absolution

تست بعدي ما Hitman: Absolution نام دارد، با شنيدن نام اين بازي ياد شخصيت بي رحم و خونسرد بازي يعني Agent47 خواهيد افتاد، داستان بازي بعد از نسخهBLOOD MONEY اتفاق مي افتد و پيشرفت چشم گيري نسبت به نسخه گذشته خود دارد، يکي از اين پيشرفت ها گرافيک بسيار چشم نواز بازي ميباشد که کارتهاي گرافيکي زيادي را در فريم گيري دچار مشکل کرد. IO Interactive طراح و سازنده بازي و Square Enix ناشر بازي موفقيت خوبي را با انتشار اين بازي بدست آوردند، موتور گرافيکي بازي Glacier 2 نام دارد که بر خلاف نا آشنا بودنش قدرت خوبي در نمايش جزئيات دارد لازم به ذکر است بازي نام برده با کارتهاي گرافيکي AMD سازگاري بهتري دارد و براي اين تست تمام تنظيمات در بالاترين حالت خود هستند و تکنيک AA نيز غير فعال شده است. چارت دوم مربوط به تنظیمات یکسان اما با فعال کردن MSAA به میزان 8X است.

در این تست نیز کارت گرافیک ما به میزان 9 درصد از کارتهای GTX780 عقب می ماند اما نسبت به برادر بزرگتر خود، 7970 لایتنینگ 6 فریم معادل 8 درصد در این تست جلوتر می ایستد.

با فعال کردن 8X MSAA فریم کسب شده به میزان بسیار زیادی کاهش میابد اما مقدار باز هم در حدی است که بازی بسیار روان اجرا شود. با در نظر گرفتن اینکه 44.5 فریم در این حالت توسط کارت گرافیک 290X Lightning کسب شده است حساب کار دست کارتهای گرافیک رده پایین تر خواهد آمد که این تست چقدر میتواند سنگین باشد!

16- Dirt3

تست بعدي از بازي زيبا و جذاب Dirt3 گرفته خواهد شد، اين بازي شبيه سازي اتومبيل راني است که داراي جلوه هاي گرافيکي زيبا و بالايي ميباشد و در کنار جلوه هاي گرافيکي از سبکي نو در بازي هاي رالي بهره مند است، ناشر و توسعه دهندگان بازي Codemasters بازي هايي که شبيه سازي اتومبيل ميباشند را گويا بيشتر ميپسندند، بازي نام برده در سال 2011 منتشر شد و از موتور گرافيکي EGO 2.0 استفاده ميکند که آپشن هاي فراوان گرافيکي آن شرايط بسيار خوبي را براي آزمايش کارت هاي گرافيک فراهم ميسازد. تمام تنظيمات مانند تست هاي قبل در بالاترين حد خود قرار گرفته و AA نيز غير فعال شده است. چارت دوم مربوط به تنظیمات یکسان اما با فعال کردن MSAA به میزان 8X است.

در این تست کارت گرافیک مورد نظر نسبت به همتای خود 2 درصد و نسبت به نمونه گیگابایت کارت گرافیک 780 حدود 19 درصد جلوتر قرار میگرد! نکته جالب توجه این است که اختلاف بین دو کارت 780 لایتنینگ و 780 گیگابایت بسیار زیاد! میتوان نتیجه گرفت تاثیر اورکلاک در این تست بسیار زیاد است!

با فعال کردن 8x MSAA فریم به 153 کاهش می یابد. در تمام تست های گیمینگ با فعال کردن این تکنینک به میزان 8x فریم به طرز قابل توجهی کاهش یافت، پس برای فعال کردن آن باید با در نظر گرفتن قدرت کارت گرافیک بدون قعال کردن این تکنینک در نظر گرفته شود.

17- Lost Planet 2

تست بعدي ما از بنچمارک بازي Lost Planet 2 ميباشد، با اينکه اين بازي رايانه اي در زمان خودش مورد استقبال قرار نگرفت اما مورد استقبال کارتهاي گرافيکي فراواني براي محک زدن قرار گرفت, بهره گيري از نسخه DirectX 11 در اين بازي شرايط را براي کارت هاي گرافيکي که سال 2010 منتشر شدن را سخت کرده بود، کمپاني CaPcom نيز هم ناشر بازي بود و هم طراح آن و سعي بر آن داشتند از نسخه اول اين بازي بهتر عمل کنند که اين اتفاق رخ نداد اما به هر حال موتور گرافيکي MT Framework 2.0 در بازيLOST PLANET 2 بسيار خوش درخشيد، براي محک زدن کارت هاي گرافيکي تمام تنظيمات در بالاترين حد قرار گرفته و AA نيز غير فعال گرديد. چارت دوم مربوط به تنظیمات یکسان اما با فعال کردن MSAA به میزان 8X است.

در آخرین تست گیم کارت گرافیک مورد نظر نسبت به کارتهای 780 حدود 4 درصد عقب میماند که باز هم نتیجه کسب شده را میتوان خوب تلقی کرد.

فریم کسب شد به فعال کردن 8x MSAA به میزان 10 درصد کاهش می یابد. این مقدار نسبت به تست های دیگر کمتر است.

18- دما و صدا

حال نوبت آن رسيده تا به بررسي دما و صداي توليدي توسط کارت بپردازيم. براي ثبت دماي کارت در حالت بيکاري از تب سنسور موجود در نرم افزار GPU-Z استفاده ميکنيم. براي اين کار بعد از گذشت 10 دقيقه در محيط دسکتاپ دما را چک ميکنيم. براي حالت لود و لود اورکلاک تب سنسور GPU-Z را باز گذاشته, تست HWBot Unigine Heaven را اجرا کرده و بعد از اتمام تست دما ها را چک ميکنيم. علت انتخاب اين تست قرار گرفتن GPU در لود بالاي 90 درصد است اما بايد اين نکته را بيان کرد که دماي کارت گرافيک در سنگينترين گيم ها به مراتب پايينتر است با اين حال ما تست مذکور را انتخاب ميکنيم تا مشخص شود دماي GPU در حالت لود نزديک به 100 درصد چقدر است.

دماي کارت در حال بيکاري 34 درجه و حداکثر دور فن در اين حالت 1129RPM است. در اين حالت کارت گرافيک ما ساکت به نظر میرسد و دمای کاری برای این کارت گرافیک قابل قبول است.

در حالت لود کامل دماي کارت گرافيک به 69 درجه سانتي گراد ميرسد که نشان میدهد این کارت گرافیک نسبت به نمونه های رفرنس حدود 26 درجه سانتی گراد یا به عبارتی 38 درصد خنکتر است! با در نظر گرفتن این اعداد و ارقام میتوان به قدرت خنک کنندگی جدیدترین و قویترین کولر ساخت کمپانی MSI پی برد. برای مقایسه میتوان به دمای 80 درجه ای کارت Direct CUII اشاره کرد. میتوان دوران کارت گرافیک GTX480 را به یاد آورد که تمام کارتهای گرافیک تولیدی از خنک کردن آن عاجز بودند اما نمونه لایتنیگ به راحتی دمای آن را به 70 درجه سانتی گراد رساند. دور فن نيز در اين حالت نهايت به 2032RPM ميرسد. کارت حالت لود کارت گرافیک کمی از خود نویز تولید میکند اما این مقدار آزار دهنده نیست.

در حالت اورکلاک نيز بيشترين دماي ثبت شده 70 درجه است که با حالت لود تفاوتی ندارد و دور فن نيز به 2097RPM ميرسد. نويز توليدي با حالت لود تفاوتي ندارد.

فقط یک جمله میتوان گفت: Cool & Quiet!!

نرم افزار GPU-Z دو دما برای قسمت VRM مانند کارت گرافیک Direct CUII ثبت کرد که اولی 74 و دومی 49 درجه است، میتوان گفت اولی مربوط به VRM قسمت GPU و دومی مربوط به VRM قسمت مموری است.

19- اورکلاکینگ

هيجان انگيز ترين قسمت بررسي هاي کارت گرافيک, اورکلاکينگ آنهاست. بعد از انجام بنچمارک ها کارت گرافيک را اورکلاک خواهيم کرد, سپس بنچمارک HWBot Unigine Heaven  را دوباره اجرا ميکنيم. دليل انتخاب اين تست براي پايدار کارت گرافيک اين است که تست مذکور سنگينترين بنچمارک موجود براي کارتهاي گرافيک است و داراي رزوليشن بالاتري نسبت به بقيه بنچمارک ها است ضمن آنکه محيط گرافيکي بسيار بالايي مانند گيم هاي امروزي دارد. در بخش اورکلاک سعي ميکنيم با ولتاژهاي پيش فرض به فرکانس هاي بالا دست يابيم و در صورت اعمال ولتاژ اضافي, کمترين ولتاژ را اعمال ميکنيم. دور فن کارت گرافيک نيز مانند قبل اتوماتيک است.

در اين قسمت با استفاده از نرم افزار معروف , محبوب و قدرتمند MSI AfterBurner موجود در CD جعبه کارت, اورکلاک ميکنيم. MSI AfterBurner را ميتوان کاملترين و بهترين نرم افزار اورکلاکينگ کارتهاي گرافيک با ظاهري زيبا ناميد. اين نرم افزار داراي قسمت هاي بسيار مختلفي براي مانيتورينگ دما است و بيشتر آنها را بايد از منوي تنظيمات فعال کرد. همچنين ظاهر نرم افزار نيز قابل تغيير است و ميتوانيد رنگ هاي متنوعي را براي آن انتخاب کنيد. در مورد افزايش فرکانسها و ولتاژهاي مختلف نياز به تعريف نيست و مانند گذشته ميتوانيد ولتاژ قسمت هاي GPU , Memory و PLL را افزايش دهيد. وجود اين نرم افزار به تنهاي يک مزيت بزرگ محسوب ميشود و اين در حالي است که خيلي از کارتهاي گرافيک برندهاي ديگر داراي نرم افزار اورکلاکينگ مناسبي نيستند.

در نهايت موفق شديم به فرکانس 1160 مگاهرتز براي GPU و فرکانس 1625 مگاهرتز براي مموري ها دست پيدا کنيم. افزایش فرکانس ها بدون افزایش هیچ گونه ولتاژ اضافی است! اما نکته جالب در مورد اورکلاک مموری است که 1625 مگاهرتز نهایت مقداری است که نرم افزار After Burner به ما اجازه افزایش را میدهد نه حداکثر قابلیت اورکلاک مموری این کارت گرافیک. میتوان گفت فرکانس مموری به مقادیر بالاتری قابل افزایش است چراکه چیپ های مموری ساخت کمپانی سامسونگ هستند نه الپیدا که در نمونه های رفرنس و غیر رفرنس دیگر قابل مشاهده است.

قابلیت اورکلاک این کارت گرافیک بسیار خوب ارزیابی میگردد، هم GPU و مموری از قابلیت اورکلاک بسیار خوبی برخوردار هستند.

نتيجه تست HWBOT Unigine Heaven بعد از اورکلاکينگ به صورت زير است:

نیاز به هیچ گونه توضیح نیست!

20- نتیجه گیری

حال به مهمترين قسمت بررسي ميرسيم. زيرا زمان آن رسيده است تا از تست ها و بنچمارک هاي گرفته شده به يک نتيجه گيري کلي برسيم. در اين مقاله به بررسي کامل کارت گرافيک MSI Radeon R9 290X LIGHTNING پرداختيم. در طول تست ها اين کارت گرافيک کارایی بسیار خوبی را چه در زمينه کولينگ، کارایی، اورکلاکینگ و غیره از خود به جای گذاشت. اين کارت گرافیک نقاط قوت بسیاری دارد. طراحي کارت بسيار زيبا و چشم نواز است. سيستم کولينگ کارت فوق الاده است.

کيفيت ساخت اين کارت بسيار بالاست. مدار تغذيه آن بي نظير است و بهترين در نوع خود. گيمرها ميتوانند ساعت ها با آن به اجراي گيم هاي بسيار سنگين بپردازند. PCB اين کارت بين چندين لايه سيستم خنک کننده گير افتاده و به خوبي تمام قسمت هاي آن خنک ميشود. اورکلاکرها از ويژگي هاي منحصر به فرد آن بسيار خوشحال خواهند شد. نرم افزار اورکلاکينگ آن هم نياز به تعريف ندارد. قابليت اورکلاک آن هم بسيار خوب است.

فقط يک نکته به ظاهر منفي توانستيم از اين کارت پيدا کنيم و اين است که وزن کارت حدود 1.5 کيلو گرم است و کمي سنگين به نظر ميرسد! با توجه به اينکه طراحي اين کارت 3 اسلاته است کمی سنگین بود منطقی به نظر میرسد فراموش نکنید کارت گرافیک GTX780 LIGHTNING که قبلا بررسی کرده بودیم با وجود طراحی 2 اسلاته کمی سنگین بود! در واقع این موضوع بخاطر کولر Tri Frozer است، این کولر سنگینی بی دلیلی ندارد و در قابل آن کارایی بسیار بالایی را نشان میدهد.

قیمت این کارت گرافیک در بازار های کشور 2 میلیون و 700 هزار تومان است که ممکن است برای خیلی ها بالا بنظر برسد اما هر چیزی قیمتی دارد و قیمتی که این کارت گرافیک دارد در قبال کارایی و امکانات آن منطقی است. به قولی "هر چقدر پول بدی، همون قدر آش میخوری!"

نقاط قوت:

+کيفيت ساخت بسيار بالا
+مدار تغذيه بسيار قدرتمند
+خنک کننده جديد و قدرتمند TriFrozerبا عملکردي خنک و ساکت
+دمای کاری پایین
+هيت سينک کامل براي VRM و حافظه ها
+نرم افزار اورکلاکينگ قدرتمند MSI AfterBurner
+کارايي بسيار بالا
+بسنه بندي زيبا و مستحکم
+امکانات اورکلاکينگ حرفه اي

نقاط ضعف:

-کارت گرافيک کمي سنگين به نظر ميرسد (اگر بخواهيم سخت گيرانه عمل کنيم)

این کارت گرافیک با گارانتی ماتریکس قابل تهیه است.

در آخر با توجه به کارایی بالای کارت گرافیک MSI Radeon R9 290X LIGHTNING و با وجود نقاط قوت و ضعفي که دارد اوارد GOLD و با توجه به امکانات و ویژگی های خاص اورکلاکینگی که دارد اوراد OverrClocker`s Choice را از لابراتور تخصصي اورکلاکينگ هيروز دريافت ميکند.

برای بحث و تبادل نظر در رابطه با این محصول به این تاپیک مراجعه کنید.